70 jaar geleden en hoogst actueel

Vandaag herdenkt Nederland de Watersnoodramp in Zeeland die zich nu precies 70 jaar geleden voltrok. Hoe verschrikkelijk deze ramp ook was (ik herinner me nog levendig de trieste verhalen van mijn oud-ooms, oud-tantes, opa en oma over de ramp, die weliswaar geen doden maar wel veel leed in de familie veroorzaakt heeft) het was niet de eerste watersnoodramp in dit gebied.

Zeeland kampt al eeuwenlang met de dramatische gevolgen van stormvloeden en dankzij archeologische opgravingen zijn er zo’n kleine 200 verdronken dorpen en stadjes bekend. Het gaat dan vooral om dorpen uit de hoge en late middeleeuwen, de periode van 1000 tot 1500.
Er zijn in Zeeland ook verdronken plaatsen uit vroegere tijden, zoals het Romeinse Ganuenta bij Colijnsplaat en het vroegmiddeleeuwse Walacria bij Domburg.

De voornaamste verklaring voor het grote aantal verdronken plaatsen langs dit deel van de noordzeekust is de ligging in een gebied met wijde riviermonden en een sterke getijdenwerking. Natuurlijk bood en biedt die ligging economische mogelijkheden: water als de verkeersweg bij uitstek. Maar de keerzijde is de grote kwetsbaarheid van dit gebied bij storm en hoog water.

Wat heeft de Hunsruck gemeen met Zeeland

Ook in de Hunsrück zijn in vroeger eeuwen hele dorpen en veel kastelen van de aardbodem weggevaagd. Niet door het water, maar door golven van legers die door deze streek trokken om hun oorlogen elders uit te vechten. Het was de centrale ligging van de Hunsrück tussen toenmalige grootmachten als Frankrijk, Zweden, Spanje en Vlaanderen die het gebied kwetsbaar maakten voor verwoesting.

Zo staat even buiten het huidige dorp Bollenbach een eeuwenoude eik als trots symbool voor de vernietiging van Bollenbach door het leger van de Franse koning. Het oudere Bollenbach is van de kaart geveegd door stampende 17de eeuwse soldatenlaarzen. De troepen trokken plunderend en brandstichtend door de streek en ook Bollenbach kon niet ontkomen aan de verwoestende kracht van een leger op oorlogspad.

De Jammereick

Indrukwekkend in dit verband is het verhaal van de ‘Jammereick’, tussen Breithental en Niederhosenbach (de geboorteplaats van Hildegard von Bingen).
Beide plaatsjes werden in 1627/1628 aangevallen en verwoest door Spaanse oorlogstroepen.
De bewoners vluchtten het vrije veld of het bos in.

Precies tussen beide dorpen ligt een heuvel die toen dicht begroeid was met eikenbomen. Daar verstopten de meeste vluchtelingen zich. Helaas werd de schuilplaats verraden en de Spanjaarden omsingelden de heuvel met een muur van dorre takken en bladeren die ze vervolgens in brand staken. Er was geen ontkomen aan en het geschreeuw en gejammer om hulp was tot ver in de omgeving te horen. De soldaten stookten het vuur nog eens flink op totdat alle mannen, vrouwen en kinderen verbrand waren.
Sindsdien heet deze plek An der Jammerseicke. En het schijnt dat als je goed luistert je het gejammer van de vermoorde zielen nog kunt horen.

Verdronken land in Zeeland

Spookachtige verhalen als deze doen ook de ronde in Zeeland. Met zoveel verdronken dorpen is het niet vreemd dat er plekken zijn waar sommige bewoners het gejammer van hun verdronken voorouders nog schijnen te horen. Vooral bij springtij en een noordwesterstorm, de combinatie die zo gevaarlijk is voor kustgebieden als Zeeland. 

Stormvloed en inundatie

Een bekend gebied in Zeeland is het Verdronken Land van Saeftinghe, gelegen in het meest oostelijke deel van de Westerschelde en het grootste brakwaterschorrengebied van West-Europa.
Het heet niet voor niets het ‘verdronken land’. Zo ging het oude dorp Saeftinghe al in 1175 door een stormvloed ten onder. Het dorp Namen was hetzelfde lot beschoren door de Kerstvloed van 1717.

Maar er gingen ook dorpen en land verloren door het opzettelijk onder water zetten (inundatie) van delen van het gebied met als doel de verdediging tegen de oprukkende Spanjaarden in de Tachtigjarige Oorlog. Zo werden in 1584 bij Antwerpen de dijken doorgestoken en verdwenen Weele, Casuele, Stampaert en Sint Laureijns in het water. De hele streek werd uiteindelijk een uitgestrekt moeras en is nooit meer ingepolderd.

Campen

Als ik de kaart van de verdronken dorpen bekijk valt me op dat het kleine Noord Beveland, de plek die ik gekozen heb om te verblijven als ik in Nederland ben, wel vijftien verdronken dorpen kent.
Ook Kamperland, mijn woonplaats, heeft een voorganger gehad: Campen. Dit dorp is in de 16de eeuw door de zee verzwolgen.

Twee stormvloeden teisterden in de eerste helft van die eeuw de Bevelandse kust: de Sint Felixvloed in 1530 en de Allerheiligenvloed in 1532 met als gevolg grote, allesverwoestende overstromingen. Vanaf 1598 begon met Noord-Beveland weer langzaam in te polderen.
Nu is het er prachtig wonen. Maar met de klimaatverandering en de gevolgen voor ons leefklimaat is het verleden weer hoogst actueel.